'Kinderen zouden over mentale gezondheid moeten leren op school'
Op jonge leeftijd kreeg Ilham Oukhiar te maken met somberheidsklachten. Hierin voelde ze zich best eenzaam omdat ze geen andere mensen die daar open over waren. Nu is ze 21 jaar en werkt ze als beginnend journalist. Onze gastschrijver Sacha Verheij praat met haar over mentale gezondheid.
Hoe blijf jij mentaal gezond?
Ik zie het als een levenslange training, iets waar je je hele leven aan blijft werken. Dat betekent dat je altijd hulp kunt zoeken. Het is een work in progress. Door de jaren heen heb ik er meer tools bij gekregen. Dankzij therapie weet ik beter hoe ik ermee om kan gaan. Mijn studie geeft me een ritme om bezig te blijven. Daarnaast probeer ik altijd dingen te doen die ik graag wil doen en die mij energie geven. Zo zorgen meditatie en yoga ervoor dat ik op adem kan komen. Even rustig worden en gronden.
“Wat mij helpt is Instagramaccounts volgen die me laten zien dat het oké is om je even niet goed te voelen”
Ik herken bepaalde patronen bij mezelf. Een week voordat ik ongesteld ben heb ik last van zware PMS-klachten. Ik probeer dan zo goed mogelijk ondersteuning te bieden aan mezelf. Dat gaat niet altijd even makkelijk. Daarom ben ik er open over tegenover mijn vrienden en deel ik eerlijk hoe ik in mijn vel zit.
Wat mij helpt is bijvoorbeeld op Instagram, wat een toxic plek kan zijn, accounts volgen die zich openlijk uitspreken over mentale gezondheid. Ze richten zich op self-love en self-care, voor mij zijn dat positieve reminders. Het is oké om je even niet goed te voelen. Dat soort content herinnert mij daar continu aan.
Mentale gezondheid, wat is dat eigenlijk?
Mensen zijn bij mentale gezondheid snel geneigd om te denken in zwart-wit. Of je bent ‘gezond’ of je hebt een depressie en je bent mentaal ‘ziek’. Dat vind ik best schadelijk. Het begrip mentale gezondheid zegt het al: het gaat om het gehele plaatje. Net zoals onze lichamelijke gezondheid: je hoeft niet per se ziek te zijn of problemen ondervinden om ermee bezig te zijn.
Wat is er nodig?
Ik was 11 of 12 toen ik me somber begon te voelen. Dit kwam mede door trauma’s die ik in mijn jeugd had beleefd. Ik was me er heel vroeg al van bewust dat ik me anders voelde. Andere kinderen voelen zich vast niet zo verdrietig als ik, dacht ik dan. Ik vond dat lastig.
“Op de basisschool heb ik nooit over mentale gezondheid geleerd”
Op de basisschool heb ik volgens mij nooit expliciet iets geleerd over mentale gezondheid. Dat vind ik jammer. Je doet de werkelijkheid tekort door het niet systematisch op jonge leeftijd aan kinderen bij te brengen. We leven in een tijd waarin een ongelofelijke hoeveelheid mensen struggles ervaren met hun mentale gezondheid. De mensheid heeft nog nooit zo veel last gehad van depressies. Als je op jonge leeftijd al weet hoe het werkt en je krijgt er later zelf mee te maken, of je ziet iemand in je omgeving die er last van krijgt, dan weet je tenminste hoe je ermee kan omgaan.
Maak de zin af. In een mentaal gezonde samenleving…
...is er alle ruimte om mentale gezondheid centraal te stellen en een podium te geven.
Wat ik een heel mooi voorbeeld vind is de campagne van de Rijksoverheid over angststoornissen, evenals de campagne van depressie - maak het bespreekbaar. Goed om te zien dat door zulke campagnes een breed publiek de boodschap krijgt dat het oké is. Op deze wijze wordt er een stukje taboe weggehaald.
Ik heb zelf een Marokkaanse achtergrond. Binnen de Marokkaanse gemeenschap zijn er helaas nog veel taboe gerelateerde onderwerpen, waaronder mentale gezondheid. Dit geldt overigens voor veel gekleurde gemeenschappen. Daarnaast wordt er binnen islamitische kringen vaak gezegd: je moet gewoon bidden, Allah gaat je helpen. Dat is ontzettend schadelijk, aangezien hiermee een serieus probleem wordt gebagatelliseerd.
Het is belangrijk om bepaalde tools aan te reiken die gericht zijn op de specifieke community, zodat de boodschap voor iedereen toegankelijk wordt. In de werkelijkheid blijkt het doorgaans effectiever wanneer iemand uit die gemeenschap de boodschap verkondigt.
Door zo’n spokesperson ontstaat er een rolmodel die laat zien dat ook iemand binnen de community ermee worstelt. Ik denk dat dat heel erg zou helpen. Zelf heb ik het geluk gehad dat ik er enigszins open over kan praten binnen mijn eigen familie. Maar ook binnen mijn eigen omgeving heb ik te maken gehad met vooroordelen rondom depressie en mentale gezondheid.
Hoe kan je in deze tijd van perfectie en prestatiedruk ruimte geven voor zoiets kwetsbaar als mentale gezondheid?
Ik zie dat er nu veel mensen zijn die zich openlijk uitspreken en naar buiten treden met hun worstelingen. Radiopresentatoren, influencers, maar ook mensen uit het bedrijfsleven. Ze vertellen over hun burn-out of depressie. Er worden ook steeds meer boeken over geschreven. Maar wat kunnen we hier vervolgens samen aan doen? Als er collectieve verantwoordelijkheid komt, dan is het ook makkelijker voor mensen om hun verhaal kwijt te kunnen. We moeten gezamenlijk een klimaat creëren waarin het normaal is om erover te praten. Dan voel je ook minder die druk om te voldoen aan het perfecte plaatje. De overheid en media hebben hierbij ook een belangrijke rol te vervullen.
Hoe deel jij je mentale gezondheid?
Het allerliefste deel ik het in face-to-face gesprekken met mijn vrienden waarbij we open praten over onze worstelingen. Dat ik weet hoe het met hen gaat, en zij ook met mij. Via WhatsApp en telefoongesprekken houden we elkaar op de hoogte. Ik vind het belangrijk om mensen de ruimte te geven om hun gevoelswereld te kunnen delen en alles wat daarbij komt kijken.
“Het gaat erom dat je gehoord wordt, dat iemand naar je luistert zonder een oordeel klaar te hebben.”
Het is belangrijk dat je weet dat je mensen hebt waar je op kan bouwen en dat je je verhaal kan delen zonder dat ze jou iets hoeven aan te reiken. Het gaat erom dat je gehoord wordt en dat iemand naar je luistert zonder een oordeel klaar te hebben, dat diegene daarbij niet iets terug wilt. Je moet ruimte bieden aan de ander en ook vragen aan iemand of diegene emotioneel de ruimte heeft om met jou te praten over een bepaald onderwerp. Ik heb namelijk ook niet altijd de energie om iemand tot steun te zijn.
Hoe ga jij om met de prestatiemaatschappij? Voel jij druk om een perfect plaatje naar buiten te brengen? Hoe ga je om met die druk om te presteren?
Je kunt je niet afsluiten voor de prestatiedruk, aangezien het nu eenmaal een onderdeel is van de maatschappij waarin wij verkeren. Wat mij helpt is om te denken: ik beweeg me voort in mijn eigen tempo. Ik wil alleen dingen doen die ik écht belangrijk vind. Ik moet niks, er zijn verschillende manieren waarop je succesvol kunt zijn. Ik wil geen tijd steken in dingen die niet matchen met mijn normen en waarden.
Ik heb het geluk dat ik mensen om me heen heb die me inspireren, zoals mijn zus. Ze heeft veel gedaan, maar ze laat me zien dat het daar niet om draait. Het draait uiteindelijk om het vinden van jouw eigen inspiratiedoelen die ervoor zorgen dat jij bereikt wat je uit het leven wilt halen. Wat voor leven wil ik? En wat kan ik doen om dat voor elkaar te krijgen? Zulke vragen bieden een helpende hand om een concreet beeld te schetsen bij hetgeen wat jou gelukkig maakt.
Ik hoop dat tijdens de coronacrisis, door het gedwongen stilstaan, meer inzichten naar boven zijn gekomen bij ons allemaal. Op verschillende universiteiten werden er bijvoorbeeld workshops gegeven over het omgaan met negatieve gedachten. Er is dus zeker wel ruimte voor, maar men moet er een prioriteit van maken.
Ik draag bij aan mentale gezondheid door…
In mijn werk als journalist wil ik meer aandacht aan het onderwerp besteden om ervoor te zorgen dat iedereen zich gerepresenteerd voelt, met als doel dat mensen zich niet meer alleen voelen. Als ervaringsdeskundige weet ik hoe heftig het kan zijn en hoe belangrijk het is dat er blijvend aandacht aan wordt besteed. Mensen hoeven zich er simpelweg niet voor te schamen en al helemaal niet te denken dat ze de enige zijn.